Με τη φετινή διοργάνωση, το 65ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, εδραιώνει τον ρόλο του ως ένας πολιτιστικός χώρος συμπερίληψης και ενδυνάμωσης της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. «H ανάπτυξη που έχουν πάρει οι queer χαρακτήρες στον κινηματογράφο και σε άλλες τέχνες, έχει οδηγήσει σε έναν πιο θετικό δρόμο προς την κατανόηση από το κοινωνικό σύνολο», λέει μέλος της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας της πόλης, καθώς η έντονη queer θεματολογία του φετινού φεστιβάλ, με πρωτοποριακές ταινίες και εκδηλώσεις, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, δίνει φωνή σε μια συνεχώς εξελισσόμενη κοινότητα που συχνά παραμένει αθέατη.
Στο φετινό πρόγραμμα ξεχώρισε η Queer διαγωνιστική κατηγορία Mermaid Award, αφιερωμένη στην ανάδειξη της καλύτερης LGBTQIA+ ταινίας και στον εορτασμό της ποικιλομορφίας της κοινότητας. Παράλληλα, η τιμητική παρουσία του διακεκριμένου Έλληνα σκηνοθέτη Πάνου Χ. Κούτρα, που συνοδεύεται από αφιέρωμα στο έργο του και βράβευση, έδωσε έναν ιδιαίτερο τόνο στη διοργάνωση. Με την προσέγγιση θεμάτων ταυτότητας και οικογένειας, ο Κούτρας αναδεικνύει τους δεσμούς του φεστιβάλ με τις βαθύτερες πτυχές της ΛΟΑΤΚΙ+ εμπειρίας στην Ελλάδα.
Μια από τις διαγωνιζόμενες ταινίες σε αυτή την κατηγορία ήταν οι «Βασίλισσες του Δράματος» (Queens of Drama) του Alexis Langlois, μια άκρως αληθινή αναπαράσταση της πρώτης αγάπης ανάμεσα σε δυο νεαρές κοπέλες στη Γαλλία το 2005, και τις φιλοδοξίες τους για δόξα στη μουσική σκηνή. Είναι μια αληθοφανής, χιουμοριστική, αισθησιακή queer αναπαράσταση, ντυμένη ως μιούζικαλ. Με λίγα λόγια, όλα όσα η queer ταυτότητα περιλαμβάνει, όλα όσα δεν γνωρίζουμε, και όλα όσα κρίνει υποτιμητικά η cis ετεροφυλόφιλη κοινωνία. Ο σκηνοθέτης, ως queer άτομο προβάλλει τις ΛΟΑΤΚΙ εμπειρίες, όπως τις έχει βιώσει και ο ίδιος. «Η αυθεντικότητα των queer αναπαραστάσεων, είναι για εμένα να δείξω μια ενωμένη κοινότητα, όχι μια ανταγωνιστική συμβίωση όπως προωθεί η κοινωνία, γι’ αυτό και βασίστηκα τόσο στη φιλία – στο τέλος η αίσθηση μιας ενωμένης κοινότητας είναι αυτό που μένει», δήλωσε ο Langlois.
Η ταινία «Three kilometres to the end of the world» του Emanuel Pârvu, της ίδιας διαγωνιστικής κατηγορίας, προσέγγισε την queer εμπειρία με μια πιο καθημερινή ματιά ιδιαίτερα για τα βαλκανικά δεδομένα, τονίζοντας τη σκληρή πραγματικότητα πολλών queer ατόμων σε οικογενειακό και κοινωνικό πλαίσιο. Ο 17ος πρωταγωνιστής κακοποιείται για τη «διαφορετικότητά» του από την τοπική κοινωνία σε μια επαρχία της Ρουμανίας, συμπεριλαμβανομένης της Εκκλησίας, αλλά και από τους γονείς του. Αποτυπώνει πόσα λίγα ξέρει η cis ετεροφυλόφιλη κοινωνία για queer ταυτότητες και την αδιαφορία της για κατανόηση, στέλνοντας στο τέλος ένα ελπιδοφόρο μήνυμα ότι όλα μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο, μιλώντας γι’ αυτά τα ζητήματα. «Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να επιτίθεται στη μειονότητα, όποια κι αν είναι αυτή. Επομένως πρέπει να αλλάξουμε εμείς απόψεις και όχι όσους θεωρούμε διαφορετικούς», τόνισε ο Pârvu. Σημείωσε επίσης ότι πολλά queer άτομα ανά τον κόσμο τον ευχαρίστησαν μετά τις προβολές, για την αναπαράσταση κοινών βιωμάτων τους. «Αν μπορώ να βοηθήσω τους ανθρώπους να βρουν φωνή, τότε θα ήμουν ιδιαίτερα χαρούμενος γι’ αυτό», είπε.
Στον απόηχο των ΛΟΑΤΚΙ ταινιών, η τοπική κοινότητα στηρίζει το φεστιβάλ με την παρουσία της στις κινηματογραφικές αίθουσες. «Το φεστιβάλ μας αγκαλιάζει» – μια φράση που αποτυπώνει τη ματιά της κοινότητας. «Προσφέρει έναν χώρο, όπου μπορούμε να εκφραστούμε ελεύθερα, να μοιραστούμε τις εμπειρίες μας και να γιορτάσουμε τη ταυτότητά μας με περηφάνια». Η κοινότητα παρατηρεί ότι επιτέλους οι ΛΟΑΤΚΙ χαρακτήρες κατέχουν πρωταγωνιστικούς ρόλους και όχι δευτερεύοντες για να στηρίζουν ετερόφυλα άτομα, παρουσιαζόμενοι πολλές φορές ως καρικατούρες. Πλέον, παρουσιάζονται οι διαφορετικές πλευρές μιας queer ταυτότητας αληθινά, η πραγματικότητα της καθημερινότητας των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Όπως είπε η Γλυκερία Ζακίλα, μέλος της κριτικής επιτροπής της διαγωνιστικής κατηγορίας Smart7, «πλέον αρχίζουν και φαίνονται τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα απλά ως άτομα με αληθινές ζωές και προβλήματα – η σεξουαλικότητα δεν είναι το βασικό τους χαρακτηριστικό». Άλλο ένα μέλος της κοινότητας υπογράμμισε ότι «ο καλύτερος τρόπος αναπαράστασης της κοινότητας είναι απλά ο ρεαλισμός. Η ταυτότητά μας είναι ταυτόχρονα πολύ μικρό αλλά και πολύ μεγάλο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής».
Ωστόσο, το κοινό αίσθημα που κυριαρχεί είναι ότι ακόμα χρειάζεται να γίνουν πολλά κινηματογραφικά και κοινωνικά βήματα για να καταρριφθούν τα στερεότυπα, απολιθωμένα και νέα. Αρκετές εμπειρίες αναπαριστώνται ελλιπείς ή σπάνια, συνήθως από την οπτική των cis gay ανδρών, με όλες τις υπόλοιπες queer ταυτότητες να παραγκωνίζονται. «Θα ήθελα να δω περισσότερες ταινίες για trans άτομα, για asexual άτομα. Θέλω να δω λεσβίες στην ελληνική πραγματικότητα, αυτό είναι το όνειρό μου», αναφέρει χαρακτηριστικά η Γλυκερία Ζακίλα.
Το μήνυμα της κοινότητας προς άλλα queer άτομα και μη είναι να προσέλθουν στις κινηματογραφικές αίθουσες πέρα από το φεστιβάλ, με τη διάθεση να παρακολουθήσουν ταινίες με ΛΟΑΤΚΙ εμπειρίες, πάντα με ανοιχτό μυαλό και φυσικά να σκεφτούν και να συνδέσουν τη δικιά τους πραγματικότητα με αυτή των ηρώων. Όπως αναφέρει ο σκηνοθέτης Emanuel Pârvu, το πρόβλημά μας δεν είναι να αλλάξουμε το διαφορετικό αλλά να είμαστε καλοί άνθρωποι και να κάνουμε καλές πράξεις, ώστε να βελτιωθούν τα πράγματα. Εν τέλει όλοι είμαστε άνθρωποι που θέλουμε να βλέπουμε τους εαυτούς μας να αντικατοπτρίζονται ως ένα βαθμό αληθινά, σε κάθε ανθρώπινη δημιουργία, σε κάθε τέχνη.
