Του Χρήστου Μανταρτζίδη
Το Lockdown στην οικονομία και τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα που επέβαλε η κυβέρνηση, αρχίζουν να χαλαρώνουν. Το ερώτημα όμως τι μέλει γενέσθαι σχετικά με τις οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, βρίσκεται για τα καλά στην ημερήσια διάταξη και απασχολεί όλους.
Πως μπορούμε κάνουμε εκτιμήσεις για την “επόμενη μέρα” όταν για πρώτη φορά ¨έσβησε¨ η μηχανή της οικονομία σε καιρό ειρήνης; Να αντιμετωπίσουμε έναν εχθρό που δεν έχει ακόμα δείξει το μέγεθος της ζημιάς που είναι ικανός να προκαλέσει στον τομέα της οικονομίας και στην κοινωνία γενικότερα; Να καταφέρουμε την όσο τον δυνατόν λιγότερο δυσάρεστη έκβαση του αγώνα που δίνει σήμερα σύσσωμη η Ελληνική κοινωνία;
Δυστυχώς οι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι όσον αφορά την “επόμενη μέρα“, ότι τώρα αρχίζουν τα δύσκολα ή μάλλον τα πολύ δύσκολα. Η “επόμενη μέρα” δεν θα έχει καμία σχέση με αυτή που είχαμε στο μυαλό μας, λίγους -πολύ λίγους- μήνες πριν. Θα είναι μια άκρως απαιτητική δοκιμασία σε σύγκριση με την ¨προηγούμενη¨ και όσα ακολουθήσουν δεν θα είναι ¨ρόδινα¨.
Τα προβλήματα που κουβαλάει η ¨επόμενη μέρα¨ για την χώρα μας επιβάλλουν καθαρή σκέψη, καλή προετοιμασία και γρήγορες αποφάσεις, τόσο από την Κυβέρνηση όσο και από τους πολίτες, επιχειρηματίες και εργαζόμενους. Η προβλεπόμενη βαθιά οικονομική κρίση, θα επηρεάσει και θα δοκιμάσει τις αντοχές και ενδεχομένως τις ανοχές της κοινωνίας. Απαιτεί ιδιαίτερη διαχείριση τόσο από την πλευρά την πολιτείας όσο και των επιχειρηματιών και των εργαζομένων. Και στο τέλος όλοι –πολιτικοί και πολίτες, επιχειρηματίες και ιδιώτες- θα κριθούν και θα επιβραβευτούν ή τιμωρηθούν, θα με βάση τα αποτελέσματα που θα πετύχουν.
Τα γεγονότα τρέχουν με απίστευτα γρήγορους ρυθμούς. Εμείς σαν χώρα αλλά και σαν κοινωνία οφείλουμε να τα προλάβουμε, αν θέλουμε να παραμείνουμε όρθιοι. Η διαδρομή γίνεται όλο και πιο δύσκολη και καλούμαστε να την ¨περπατήσουμε¨ εμείς, μια χώρα, μια κοινωνία, που ακόμη καλά-καλά δεν έχουμε βγει από το τούνελ που βρισκόμασταν για 10 και πλέον χρόνια.
Το επιχειρείν την “επόμενη μέρα”
Οι εταιρείες μεγάλες ή μικρές πρέπει να συνειδητοποιήσουν, να εκτιμήσουν και να προσαρμόσουν την πολιτική τους στη νέα πραγματικότητα. Η πρώτη αντίδρασή σε μια κρίση είναι η προσπάθεια σταθεροποίησης της επιχείρησης, η αναπροσαρμογή των επιχειρησιακών λειτουργιών και η μείωση των εξερχόμενων χρηματοροών, ώστε να διατηρηθεί ένα επιθυμητό επίπεδο ρευστότητας. Αυτό όμως δεν είναι εύκολο. Στην πραγματικότητα είναι πολύ δύσκολο καθώς ο επιχειρηματίας δεν είναι μόνος. Στο business συμμετέχουν κι άλλοι.
Αν και ο τριτογενής τομέας (υπηρεσίες) είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος στην Ελλάδα και απασχολείται σε αυτόν η πλειοψηφία των εργαζομένων (δύο στους τρεις), ο μόνος τομέας υπηρεσιών στην Ελλάδα που συμβάλλει θετικά στο ισοζύγιο πληρωμών είναι ο τουρισμός, ο οποίος συμβάλλει με ποσοστό 20% περίπου στο ΑΕΠ της χώρας. Αυτό συμβαίνει διότι ο τουρισμός νέμεται παραγωγική υπεραξία, που δημιουργείται από εργαζόμενους σε άλλες χώρες.
Ο τουρισμός αλληλοεπιδρά ισχυρά με την εστίαση (ταβέρνες, εστιατόρια, fast food, γυράδικα, καταστήματα πρωινής εστίασης κλπ), τη διασκέδαση και την αναψυχή (café, bar, clubs, μπουζούκια, beach bars κλπ), τις μεταφορές (οδικές, αεροπορικές, ακτοπλοϊκές), τις τουριστικές υπηρεσίες (τουριστικά γραφεία, γραφεία ενοικιάσεως αυτοκινήτων κλπ). Δυστυχώς η επερχόμενη κρίση θα φανερώσει θα διογκώσει τα αδιέξοδα της οικονομίας μας, η οποία είναι προσανατολισμένη μονομερώς προς τον τουρισμό, ο οποίος θα χτυπηθεί σκληρά. Και μέσα σε περιβάλλον ύφεσης, της αναδουλειάς και ανεργίας που θα προκύψει θα δοκιμαστούν οι κοινωνικές αντοχές και οι ανοχές.
Οι υπόλοιποι τομείς υπηρεσιών (εμπόριο, τουρισμός, μεταφορές, υγεία, εκπαίδευση, τραπεζικές υπηρεσίες, επικοινωνίες κτλ.) θα συρρικνωθούν σε εκείνο το κρίσιμο μέγεθος που θα τις καταστήσει βιώσιμες.
Πιο ειδικά, οι επιχειρήσεις που απευθύνονται στον τελικό καταναλωτή και κυρίως οι πολύ μικρές επιχειρήσεις και ¨μικρομάγαζα¨ της γειτονιάς, είναι πολύ ευάλωτα, και θα δοκιμαστούν σκληρά από την κρίση. Πολλά θα κλείσουν, αφού δεν θα καταφέρουν να ανταπεξέλθουν στον ανταγωνισμό των μεγάλων εμπορικών εταιρειών. Οι μικρές και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, και κυρίως τα μικρομάγαζα της γειτονιάς και των συνοικιακών αγορών αποτελούν συστατικό στοιχείο της κοινωνικής μας ζωής. Είναι χιλιάδες και απασχολούν πολλούς εργαζόμενους. Τυχόν κατάρρευσή τους θα δημιουργήσει κοινωνικά προβλήματα.
Το lockdown αναδεικνύει και μια άλλη διάσταση του σύγχρονου επιχειρείν, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων τις σύγχρονης τεχνολογίας. Οι επιχειρήσεις που διαθέτουν e-shop καταφέρνουν να διατηρήσουν έναν κύκλο εργασιών σε αντίθεση με τους ανταγωνιστές τους που δεν έχουν. Επίσης οι επιχειρήσεις οι οποίες έχουν την δυνατότητα να λειτουργήσουν διαδικτυακά, όπως λογιστικά, ασφαλιστικά, μεσιτικά γραφεία, τράπεζες, εκπαιδευτικά κέντρα, εμπορικά καταστήματα κλπ μετέφεραν μέρος των δραστηριοτήτων τους on line.
Ο δευτερογενής τομέας έχει από μικρή ως ελάχιστη συμμετοχή στην Ελληνική οικονομία, η οποία δεν διαθέτει παραγωγική βάση καθώς οι παραγωγικές επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι σ’ αυτές είναι μειοψηφία. Ας όψονται οι αίτιοι, οι σοσιαλιστές πολιτικοί του ΠΑΣΟΚ (πολλοί εξ΄ αυτών ¨μετακόμισαν¨ στο ΣΥΡΙΖΑ) και οι χαραμοφάηδες συνδικαλιστές, ινστρούχτορες και εργατοπατέρες που έκλεισαν τις επιχειρήσεις και τις βιοτεχνίες, διαλύσαν την όποια βιομηχανία και μεταμορφώσανε την οικονομία Ελλάδας σε μια κρατικοδίαιτη, παρασιτική οικονομία δημοσίων υπαλλήλων, επαγγελματιών συνδικαλιστών και επαγγελματιών συνταξιούχων.
Παρόλα αυτά κάθε κρίση δεν έχει μόνον απαισιόδοξες προοπτικές, μέσα στην αναταραχή συντελούνται κοινωνικές και οικονομικές ζυμώσεις, διαφοροποιήσεις και ανατροπές, όχι κατ΄ ανάγκη αρνητικές.
Ο Χρήστος Μανταρτζίδης είναι οικονομολόγος
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Χρ. Μανταρτζίδης: Η κρίσιμη επόμενη ημέρα
