Καστοριά: Ανακαλύπτοντας την αρχιτεκτονική κληρονομιά των πλίνθινων χωριών των Κορεστείων

Τα πλίνθινα χωριά των Κορεστείων συνθέτουν ένα ξεχωριστό σκηνικό, μοναδικό στην ελληνική Περιφέρεια. Τα «πλίνθινα σπίτια» των Κορεστείων είναι τα μοναδικά στην Ελλάδα τόσο από την άποψη της ομοιόμορφης αρχιτεκτονικής, των δομικών υλικών κατασκευής τους όσο και της διατήρησής τους στην φθορά του χρόνου. Ο ‘Ανω και Κάτω Κρανιώνας, μαζί με τον Γάβρο, την Χαλάρα και τον Μαυρόκαμπο, είναι τα χωριά που συναντά όταν ταξιδεύει στον επαρχιακό δρόμο από Καστοριά προς Πρέσπες. Περπατώντας στα λασπωμένα ανοίγματα του χωριού, διαπιστώνει ότι η εγκατάλειψη και ερήμωση του δεν σχετίζεται με τους γνωστούς λόγους αστυφιλίας που χαρακτηρίζουν την Ελλάδα μετά το 1960. Τα χωριά, όπως και οι δύο μαχαλάδες του Κρανιώνα, βρέθηκαν στον πυρήνα των εμφυλιοπολεμικών συγκρούσεων, καθώς στην περιοχή του Μάλι Μάδι διαδραματίστηκαν οι αιματηρότερες και σφοδρότερες μάχες της εμφύλιας σύγκρουσης. Ο Μιχάλης Σακελλαρίου, μόνιμος κάτοικος της περιοχής, αναφέρει ότι πολλοί κάτοικοι που απέμειναν μετά τον εμφύλιο έφυγαν για τον Καναδά, την Αυστραλία και ορισμένοι στην Ευρώπη.

Κατά τη διάρκεια της Χούντας, οι λιγοστοί κάτοικοι των παραπάνω χωριών μετακινήθηκαν στο νέο οικισμό Κορεστείων που κατασκευάστηκε στην κοντινή περιοχή, αλλά ορισμένοι, όπως ο κ. Μιχάλης, επιστρέφουν στον Κρανιώνα όπου διατηρούν την κτηνοτροφική τους μονάδα.

Η αρχιτεκτονική αισθητική των ερειπωμένων χωριών και το γεγονός ότι πολλά από αυτά είναι καλοδιατηρημένα αποτέλεσαν πρόκληση για τον σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη, ο οποίος πραγματοποίησε μέρος των γυρισμάτων από τις ταινίες του «Οι νύφες» και «Ψυχή Βαθιά» στον Κρανιώνα και τον Μικρόκαμπο. Επίσης, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος πραγματοποίησε μέρος των γυρισμάτων της ταινίας «Μετέωρο Βήμα του Πελαργού», ενώ πριν από μερικά χρόνια γυρίστηκαν σκηνές από την ταινία περιπέτειας «Τζέιμς Μποντ – Για τα μάτια σου μόνο».

Οι περισσότερες κατοικίες κτίστηκαν προς τα τέλη του 19ου αιώνα, με τοιχοποιία από πλινθόκτιστους κυβόλιθους από κοκκινόχωμα αναμεμειγμένο με άχυρο. Τα σπίτια είναι διώροφα, ευρύχωρα και προσαρμοσμένα στις ανάγκες των γεωργών και κτηνοτρόφων. Τα τελευταία 10 χρόνια, ο Δήμος Καστοριάς, θέλοντας να βάλει τέλος στο πέπλο της σιωπής και της απομόνωσης που καλύπτει τα «πλίθινα χωριά» των Κορεστείων, διοργανώνει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και υπό το φως του φεγγαριού μουσικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις στην πλατεία του Κρανιώνα.