Δευτέρα 6/11. Ο Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ εισέρχεται στην αίθουσα του Ολύμπιον, «Παύλος Ζάννας», για να ξεκινήσει το masterclass σχετικά με τον ρόλο της κινηματογραφικής μουσικής, διοργανωμένο από το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Η αίθουσα γεμίζει με απόλυτη ησυχία, και η πρώτη του φράση ήταν: «νιώθω πως είμαι ιερέας, χωρίς να βρίσκομαι σε εκκλησία». Ξεσπάσαμε σε γέλια. Αυτή η αμεσότητα του λόγου του, σε συνδυασμό με τον απλό και ευθύ χαρακτήρα του, οδήγησαν σε μια συζήτηση με το κοινό πλούσια σε συμβουλές, γνώσεις και χιούμορ.
Η αίθουσα γέμισε γρήγορα από άτομα ποικίλων ηλικιών και εθνικοτήτων. Άτομα που δεν ανήκαν απαραίτητα στον χώρο του κινηματογράφου ή της μουσικής, αλλά που επιθυμούσαν να γνωρίσουν και να μάθουν από αυτόν τον καταξιωμένο -διεθνώς- μουσικοσυνθέτη, τού οποίου το έργο έχει «ντύσει» πλήθος ταινιών, όπως αυτές του Τόμας Βίντερμπεργκ και του Κριστόφ Κισλόφσκι. Η βιογραφία του εμπλουτίζεται από δύο βραβεία Σεζάρ για τη μουσική σύνθεση των ταινιών «Η Τριλογία των Χρωμάτων: Κόκκινο» και «Ελίζα», ενώ απέσπασε και την αργυρή άρκτο για το “An Island on Bird Street” του Σόρεν Γιάκομπσεν.
Όταν σε καλεί ένας σκηνοθέτης σημαίνει ότι σού έχει απόλυτη εμπιστοσύνη
Στην ερώτηση για τον τρόπο σύνθεσης κινηματογραφικής μουσικής και τη μεθοδολογία που ο ίδιος ακολουθεί, ανέφερε ότι «αφουγκράζεται» και «νιώθει» την μουσική που θα ολοκληρώσει την ταινία. Τη χαρακτηρίζει «μεταφυσική», καθώς μπορεί κανείς μόνο να τη νιώσει και να την ακούσει. Αυτή είναι η μαγεία της, να προκαλεί συναισθήματα και να τα εντείνει. Ένα από τα παράπονά του είναι η επιθυμία ορισμένων σκηνοθετών να αφαιρέσουν το «βάρος» της μουσικής του, καθώς και η αδυναμία των σκηνοθετών του Χόλιγουντ να λάβουν αποφάσεις σχετικά με αυτήν, αφού η επιλογή της είναι μια «στιχομυθία» μεταξύ σκηνοθέτη και μουσικοσυνθέτη. «Όταν σε καλεί ένας σκηνοθέτης σημαίνει ότι σου έχει απόλυτη εμπιστοσύνη», είπε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας ότι πολλές φορές αναρωτιόταν γιατί του ζητούσαν να αλλάξει τη μουσική του, παρά το γεγονός ότι άρεσε στους σκηνοθέτες.
Η επταετία του Κισλόφκι και ο ξεχωριστός τρόπος σύνθεσης
Η πιο παραγωγική περίοδος της ζωής του ήταν τα χρόνια 1988-1995, υπό την καθοδήγηση του Κριστόφ Κισλόφσκι, με τον οποίο δημιούργησαν 17 ταινίες σε αυτό το μικρό διάστημα. Αν και θα περίμενε κανείς ότι ένας κινηματογραφικός συνθέτης θα παρακολουθεί ταινίες, στην περίπτωση του Πράισνερ δεν συμβαίνει αυτό. Το 1989 ήταν η τελευταία φορά που παρακολούθησε ταινία, καθώς απολαμβάνει μόνο τη δημιουργία μουσικής. Τόνισε επίσης ότι στις σύγχρονες ταινίες η μουσική επένδυση είναι συχνά επαναλαμβανόμενη και διακόπτεται βίαια. Ο τρόπος που ο ίδιος συνθέτει δεν είναι ευρέως αποδεκτός από τους διευθυντές ορχήστρας, καθώς ούτε οι σκηνοθέτες εκτιμούν τη σιωπή κατά τη διάρκεια της μουσικής.
Η μουσική του διατηρεί μια συνεχή ροή, με τον ρυθμό και την ένταση να εναλλάσσονται ανάμεσα στις σκηνές. Δεν ακούει ποτέ τη μουσική του παρά μόνο κατά τη διάρκεια της σύνθεσης και έχει έναν μοναδικό τρόπο τοποθέτησης της ορχήστρας, ώστε να μεταφέρει την ένταση της μουσικής στον ακροατή. Δηλώνει ότι απαιτείται φαντασία και πίστη στον εαυτό σου για να υπερασπιστείς το έργο σου σε κάθε περίπτωση.
Τα χρόνια πριν από τη σύνθεση
Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του αναφέρθηκε και στις δυσκολίες που αντιμετώπισε πριν αρχίσει να συνθέτει. «Δεν είχα εύκολη ζωή», είπε. Τη δεκαετία του ’60 δεν υπήρχαν μουσικά σχολεία, και όταν αυτά ιδρύθηκαν, ο πατέρας του αποφάσισε να γυρίσουν στο χωριό για να βοηθήσει τους γονείς του. Έτσι, η αναβολή του ονείρου του συνεχίστηκε. Όταν ήταν έφηβος, συμμετείχε σε μια μπάντα και κατάλαβε ότι η σύνθεση μουσικής ήταν το πάθος του, σε ένα καμπαρέ. Δεν ήξερε τις νότες, αλλά ήταν αποφασισμένος να μάθει. Το 1975 ξεκίνησε να μαθαίνει και σε δύο χρόνια έγραφε για ορχήστρες. Αυτό δείχνει το πάθος που χρειάζεται για να επιτύχεις τους στόχους σου, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες.
*Η Σοφία Θεολόγου είναι φοιτήτρια στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ
