Σαν σήμερα, στις 6 το απόγευμα της 23ης Φεβρουαρίου του 1867, έγινε στη Λέσβο ο καταστροφικότερος σεισμός που γνώρισε το νησί. Το μέγεθός του ήταν 6,8 βαθμοί της κλίμακας Ρίχτερ και κυριολεκτικά ισοπέδωσε την πόλη και μεγάλα τμήματα του υπόλοιπου νησιού, ενώ ο κύριος σεισμός και οι εκατοντάδες μετασεισμοί που συνεχίστηκαν πολλούς μήνες σκότωσαν ή τραυμάτισαν πολλές εκατοντάδες ανθρώπους.
Η Δημόσια Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης μας θυμίζει το γεγονός αυτό δίνοντας στη δημοσιότητα από το αποθετήριο της http://dspace.cplm.gr/handle/123456789/20776 ένα σημαντικό ντοκουμέντο του 1931. Ο λόγος για ένα ρεπορτάζ γραμμένο 64 χρόνια μετά τον σεισμό, στην εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ στις 22 Φεβρουαρίου του 1931. Επρόκειτο για μια πολύ καλή εφημερίδα της εποχής που εξέδιδε ο μεγάλος των Ελληνικών γραμμάτων Στρατής Μυριβήλης μαζί με τον άλλο μεγάλο της λεγόμενης «Λεσβιακής Άνοιξης», τον Θείελπι Λευκία.
Το άρθρο με υπέρτιτλο «Η Λέσβος προ 64 χρόνων» και υπότιτλο «Μια τραγική επέτειος» έχει τίτλο «Η τελευταία αποκρηάτικη παννυχίς που σβύνει πάνω από ερείπια και πτώματα». Διαβάζουμε στην εφημερίδα (κρατήσαμε τη σύνταξη και την ορθογραφία του πρωτότυπου):
«Σήμερα είνε εξηκοστή τετάρτη επέτειος της θλιβερότερης Αποκριάς που εγνώρισε το νησί μας στην ιστορία του. Ο μεγάλος σεισμός που μετέβαλεν εις ερείπια το νησί και εσκόρπισε πένθος θανάτου απ’ άκρη σ’ άκρη του, άρχισεν ακριβώς στις 23 Φεβρουαρίου 1867.
Ήταν οι μέρες που ο λαός αμέριμνος εγλεντοκοπούσε δοξάζοντας τον Καρνάβαλον. Η πατροπαράδοτη τραμπούκα, συνοδεία ταψιού η ταγγούρας ερύθμιζε τας κινήσεις των ποδιών που εβαρούσαν ηρωικά τη γη.
Διηγούνται και είνε βεβαιωμένον επιστημονικώς ότι στις 22 του Φεβρουαρίου εσημειώθη στον ουρανό έκλειψις της Σελήνης. Η δεισιδαιμονία του πλήθους εχαρακτήρισε το φαινόμενο ως κακό προμήνυμα. Και απεδείχθη ότι δε γελάστηκαν οι προληπτικοί άνθρωποι.
Το κακό επηκολούθησε την άλλη μέρα ακριβώς. Ξημερώνοντας η 23η Φεβρουαρίου βρήκε τη Λέσβο σκεπασμένη από βαρειά και πνιγερή ατμόσφαιρα. Και πριν καλοβραδυάσει ακόμη ο Εννοσίγκιας ήρχισε τους υποχθονίους απαισίους κραδασμούς. Ένας υπόκωφος βόμβος που θαρρείς έβγαινε από τα βάθη της γης συνόδευε τους τρομερούς σπασμούς που συνεκλόνιζαν το γήινο κέλυφος.
Η σεισμική δόνησις είχε φόρμα περιστροφική. Σε πολλά μέρη αποπνικτικοί υδρατμοί ήρχισαν να αναδύωνται από το σαλεύον έδαφος. Τα πλήθη των ανθρώπων πανικόβλητα ετρέποντο προς το ύπαιθρον. Ώρα εξ μετά το μεσημέρι δεν υπήρχε πλέον κτήριο όρθιο στην κεντρική πόλη. Μονάχα προς το Νιο χωριό, προς το λιμάνι και προς την τουρκική συνοικία εξεχώριζε το βλέμμα ακόμη μερικά σπίτια που συνεκρατήθησαν στα θεμέλια τους.
Η αναζήτηση των ζώντων των χαμένων άρχισε. Η μάννα γυρεύοντας το παιδί και το παιδί τη μάννα, με οδυρμούς παντού. Όλη τη νύχτα με το φανάρι εξερευνώντο τα ερείπια. Τα πτώματα ανεσύροντο. Άνθρωποι ψυχοραγούντες, τραυματίες διεκομίζοντο. Αλλά το πρωί της 24ης ο σεισμός επαναλαμβάνεται. Δευτέρα δόνησις ισχυρότερη από την πρώτη ενέσπειρε εκ νέου την τρομάρα στα αγωνιώντα πλήθη που ετουρτίριζαν από το φοβερό κρύο.
Την Καθαρή εβδομάδα έγινε ο απολογισμός της καταστροφής. 100 νεκροί και 200 βαρέως τραυματισμένοι μέσα στην πόλη. 2.500 οικοδομές γκρεμίστηκαν εκ των οποίων 1000 περίπου σπίτια.
Στο ρεπορτάζ διαβάζει κανείς και τα παρακάτω ενδιαφέροντα σχετικά με τη βοήθεια που έφθασε στο νησί τις αμέσως επόμενες μέρες τόσο από τα απέναντι παράλια όσο και από τις κυβερνήσεις:
Από το Αϊβαλί, την Πέργαμο, τη Σμύρνη και άλλες περιοχές στέλνουν ψωμί και τρόφιμα, ενώ καταφθάνουν και γιατροί από τη Σμύρνη με φάρμακα και νοσοκομειακό υλικό.
Η Οθωμανική κυβέρνηση αποστέλλει σκηνές, υγειονομική ομάδα με επικεφαλής τον βασιλικό αρχίατρο και 250.000 γρόσια.
Η Ελληνική κυβέρνηση αποστέλλει αλεύρι, φάρμακα και συνεργεία ανοικοδόμησης. Ταυτόχρονα καταφθάνουν για βοήθεια ένα ελληνικό, ένα γαλλικό και ένα πρωσικό πολεμικό πλοίο.
Ο σεισμός αυτός του 1867 προέρχονταν από ένα μεγάλο σεισμικό ρήγμα, το λεγόμενο της Αγίας Παρασκευής, που διασχίζει το νησί από τα βόρεια, κάπου από την περιοχή ανάμεσα σε Μόλυβο και Σκάλα Συκαμνιάς μέχρι τον κόλπο της Καλλονής. Στη Μυτιλήνη, σκοτώθηκαν 216 Χριστιανοί και 22 Τούρκοι, ενώ τραυματίστηκαν 487 Χριστιανοί και 39 Τούρκοι. Στην ευρύτερη περιφέρεια σκοτώθηκαν 312 άτομα και τραυματίστηκαν άλλα 290. Συνολικά κατέρρευσαν περίπου 4750 κτίρια ενώ περισσότερα από 5.500 έπαθαν σοβαρές ζημιές.
Πολλές εκατοντάδες οι νεκροί, πολλαπλάσιοι οι τραυματίες. Σύμφωνα με το βιβλίο του Ζαννή Π. Καμπούρη «Θεομηνίες στη Λέσβο το 19ο αιώνα», ο Γάλλος Πρόξενος στη Μυτιλήνη Ch. Roboly σε αναφορά του στις 4.4.1867 έγραφε: «Δε μπόρεσα ακόμα να εξακριβώσω τον αριθμό των νεκρών και των τραυματιών. Τους υπολογίζω σε 1.000 νεκρούς και 2.000 τραυματίες». Άλλες πηγές αναφέρονται στην «εξαφάνιση» του χωριού Κλουμιδάδος, της σημερινής Νάπης, πολύ κοντά στην Αγία Παρασκευή, δείχνοντας έτσι το επίκεντρο του σεισμού που «βαφτίζει» το σεισμικό ρήγμα.
Χιλιάδες κτίσματα, ιδιωτικά και δημόσια καταστράφηκαν. Η αρχιτεκτονική και η εικόνα της πόλης, των κωμοπόλεων και των χωριών της Λέσβου είναι διαφορετική μετά το σεισμό από ότι πριν.
Σημαντική είναι η μαρτυρία και του γιατρού Κ.Α. Κανταρτζή, διδάκτορα της ιατρικής Σχολής Γαλλικού Πανεπιστημίου. Αυτός σε χειρόγραφα του με τίτλο «Μετερολογικά και Αστρολογικά της Λέσβου» περιγράφει τη σεισμική διεργασία. Όπως λέει «η ατμόσφαιρα ήταν βαρεία, αναποφάσιστος, θερινή γαλήνη εδέσποζε. Δεν προκλήθη ουδείς υπόγειος κρότος κατά την αρχή του σεισμού». Θέλοντας να αποδείξει ότι τα ζώα προαισθάνονται τους σεισμούς αναφέρει επίσης «Πρόδρομα συμπτώματα. Ολίγα λεπτά προ του σεισμού…».
Η κατάσταση που επικράτησε σε όλη τη Λέσβο μετά το σεισμό καθώς και το κύμα αλληλεγγύης προς τους δοκιμαζόμενους κατοίκους του νησιού είναι επίσης αξιοσημείωτες.
ΦΩΤΟ Δημόσια Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
