Σε σχέση μ’ αυτούς που πιστεύουν ότι η γη είναι επίπεδη, ότι η 11η Σεπτεμβρίου ήταν συνωμοσία των Εβραίων και ότι ο Ομπάμα δεν γεννήθηκε στην Αμερική, εκείνοι που θεωρούν τα εμβόλια βλαβερά έχουν μια ιδιαιτερότητα: μπορούν να κάνουν άμεσο κακό. Μπορούν να προκαλέσουν αρρώστιες, ακόμη και θανάτους.
Πώς πρέπει λοιπόν να αντιμετωπιστούν; Είναι καλύτερα να δείχνει κανείς συμπάθεια ή αυστηρότητα προς τους γονείς που φοβούνται τα εμβόλια; Τα τελευταία χρόνια δοκιμάστηκαν και οι δύο τακτικές στην Ιταλία, όπου οι εμβολιασμοί τα τελευταία χρόνια έχουν μειωθεί δραστικά. Το 2015, η χώρα αυτή είχε ένα από τα μικρότερα ποσοστά εμβολιασμού κατά της ιλαράς στην Ευρώπη. Το 2017 γνώρισε μια επιδημία ιλαράς, με πάνω από 5.000 κρούσματα και 4 θανάτους.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς συνέβη κάτι τέτοιο. Οι Ιταλοί έχουν παραδοσιακά μικρή εμπιστοσύνη στην κυβέρνησή τους. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, επιπλέον, έκλεινε το μάτι για μεγάλο διάστημα στους πολέμιους των εμβολιασμών. Δεν είναι περίεργο λοιπόν ότι το κίνημα που βασίστηκε στο μίσος προς το «κατεστημένο» είναι ταυτόχρονα καχύποπτο και προς το ιατρικό κατεστημένο.
Τόσο στην Ιταλία όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα επιχειρήματα πίσω από την εκστρατεία κατά των εμβολιασμών είναι τα ίδια: ο φόβος ότι τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό και η πεποίθηση ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες κρύβουν τους κινδύνους.
Ένας ιταλός γιατρός, ο Ρομπέρτο Μπουριόνι, αποφάσισε κάποια στιγμή ότι έπρεπε να αντιδράσει σε όλη αυτή την παραπληροφόρηση και ξεκίνησε έναν διαδικτυακό πόλεμο εναντίον του αντιεμβολιαστικού κινήματος. Ανήρτησε φωτογραφίες ανθρώπων που παραμορφώθηκαν από τις παρενέργειες μολυσματικών ασθενειών. Αποδόμησε τα επιχειρήματα κατά των εμβολίων. Επιτέθηκε σε αυτούς που τα διατύπωναν. Γρήγορα απέκτησε ένα μεγάλο κοινό και εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο «Τα εμβόλια δεν είναι άποψη». Και έπεισε την προηγούμενη κυβέρνηση να ψηφίσει νόμο που απαιτεί τον εμβολιασμό όλων των παιδιών προτού πάνε στο νηπιαγωγείο. Παρόλο που υπουργός Υγείας είναι σήμερα ένας πολιτικός των Πέντε Αστέρων, δεν έχει τολμήσει να αλλάξει αυτή τη διάταξη.
Ήταν η μέθοδος του Μπουριόνι ο μόνος τρόπος; Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Ρομπέρτα Βίλα έχει τις αμφιβολίες της. «Δεν πιστεύω ότι πετυχαίνεις τίποτα με προσβολές», λέει. Η δική της τακτική είναι η πειθώ. Όπως διαπίστωσε, μόνο το 0,5% των ιταλών γονέων είναι σκληροί αντίπαλοι των εμβολίων. Εκείνοι που έχουν αμφιβολίες είναι πολύ περισσότεροι. Προσπαθεί λοιπόν να τους προσεγγίσει λέγοντάς τους ότι έχουν κάθε δικαίωμα να φοβούνται.
Κι αν είναι σωστές και οι δύο μέθοδοι; Κι αν δηλαδή η βίαιη τακτική του Μπουριόνι «να τα στοιχεία» και η πιο ήπια μέθοδος της Βίλα απευθύνονται σε διαφορετικούς ανθρώπους; Υπάρχουν Ιταλοί που πείθονται από έναν ειδικό και υπάρχουν άλλοι που ακούνε περισσότερο έναν διανοούμενο ή την κυβέρνηση. Αυτό έχει ευρύτερες συνέπειες. Σημαίνει ότι μια εκστρατεία αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης μπορεί να απαιτεί, προκειμένου να πετύχει, περισσότερες της μιας τακτικές, περισσότερα του ενός μηνύματα και περισσότερους του ενός κομιστές αυτών των μηνυμάτων.
Η παρατήρηση αυτή είναι χρήσιμη σε έναν κόσμο που βρίθει από θεωρίες συνωμοσίας. Και πρέπει να αποτελέσει την αρχή για έναν νέο τρόπο σκέψης γύρω από τις στρατηγικές αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης εν γένει.
(*) Η Αν Απλμπομ είναι αρθρογράφος της Washington Post
