Με σύμμαχο την κυκλική οικονομία, την επιστημονική γνώση και τις καινοτόμες τεχνολογίες, το ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο EXCEL4MED, στο οποίο συμμετέχει η Ένωση Καταναλωτών Ποιότητα Ζωής (ΕΚΠΟΙΖΩ), φέρνει σε επαφή φορείς από τον ακαδημαϊκό χώρο, τη βιομηχανία τροφίμων, την κοινωνία των πολιτών και την τοπική αυτοδιοίκηση σε Ελλάδα, Μάλτα και Γαλλία, με σκοπό τη συνεργασία για την παραγωγή καινοτόμων, περισσότερο θρεπτικών προϊόντων, με τη χρήση τεχνολογιών πιο φιλικών προς το περιβάλλον.
Στόχος του έργου είναι η εξαγωγή – με τρόπο φυσικό, χωρίς τη χρήση χημικών ουσιών – των αντιοξειδωτικών και άλλων ευεργετικών για την υγεία ουσιών που υπάρχουν στα υπολείμματα από τα εσπεριδοειδή και τα ρόδια και η ενσωμάτωσή τους σε τρόφιμα όπως το λευκό τυρί σε άλμη και τα smoothies, με αποτέλεσμα την παραγωγή νέων, ενισχυμένων και θρεπτικότερων προϊόντων. Επιπλέον, αναμένεται να παραχθούν χυμοί με χαμηλή περιεκτικότητα σε φυσικά σάκχαρα.
Στο πλαίσιο λοιπόν της αντιμετώπισης της σπατάλης τροφίμων αλλά και των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης, το EXCEL4MED φιλοδοξεί να αξιοποιήσει τα υποπροϊόντα της βιομηχανίας τροφίμων που διαφορετικά θα κατέληγαν στις χωματερές και να τα μετατρέψει σε νέα, ευεργετικά για την υγεία προϊόντα.
Υπενθυμίζεται σε ανάρτηση της ΕΚΠΟΙΖΩ, ότι στις 29η Σεπτεμβρίου έχει οριστεί από τον ΟΗΕ ως Διεθνής Ημέρα Ενημέρωσης για την Απώλεια και τη Σπατάλη φαγητού, με σκοπό να ευαισθητοποιήσει τον παγκόσμιο πληθυσμό. Σύμφωνα με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του Οργανισμού, η απώλεια και η σπατάλη τροφίμων πρέπει να έχει μειωθεί κατά 50% μέχρι το 2030.
Ωστόσο, για την αντιμετώπιση του προβλήματος χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση που προϋποθέτει ανάληψη δράσης από διάφορες πλευρές, όπως η βιομηχανία τροφίμων, η λιανική πώληση, οι υπηρεσίες εστίασης και τα νοικοκυριά.
Η ΕΚΠΟΙΖΩ υπενθυμίζει ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύει ο ΟΗΕ στην έκθεση του 2024, πάνω από ένα δισεκατομμύριο γεύματα καταλήγουν κάθε μέρα στα σκουπίδια. Το 2022, το 29,6% του παγκόσμιου πληθυσμού βρισκόταν σε καθεστώς μέτριας ή σοβαρής επισιτιστικής ανασφάλειας, ενώ έως 783 εκατομμύρια άνθρωποι επλήγησαν από την πείνα.
«Η απώλεια και η σπατάλη τροφίμων είναι ένα σοβαρό κοινωνικό και περιβαλλοντικό πρόβλημα, και η αντιμετώπισή του είναι επιτακτική προκειμένου να διασφαλιστεί ένα βιώσιμο μέλλον για όλους μας. Ταυτόχρονα, είναι μια ευκαιρία να καταπολεμήσουμε την κλιματική κρίση και να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της επισιτιστικής ανασφάλειας», επισημαίνεται στην έκθεση του ΟΗΕ.
Απώλεια και σπατάλη τροφίμων. Ποια η διαφορά;
Ο όρος «απώλεια» τροφίμων αφορά την αλυσίδα παραγωγής και την αλυσίδα εφοδιασμού μέχρι τη μεταφορά τους στα σούπερ μάρκετ. Η «σπατάλη» τροφίμων εντοπίζεται στο στάδιο της λιανικής πώλησης και της κατανάλωσης.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών:
* Περίπου το 14% των τροφίμων που παράγονται για κατανάλωση παγκοσμίως κάθε χρόνο χάνεται μεταξύ της συγκομιδής και της χονδρικής αγοράς.
* Εκτιμάται ότι το 17% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων σπαταλιέται (11% στα νοικοκυριά, 5% στην υπηρεσία τροφίμων και 2% στη λιανική).
Επιπλέον, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, κάθε χρόνο σπαταλούνται τρόφιμα αξίας άνω του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Το νούμερο είναι τρομακτικό, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως υποσιτίζονται ήδη.
Τη στιγμή που η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με την επισιτιστική ανασφάλεια, το ένα τρίτο των τροφίμων που παράγονται παγκοσμίως – 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι – είτε χάνεται είτε σπαταλιέται.
Θα μπορούσε η μείωση της σπατάλης τροφίμων να οδηγήσει σε περισσότερα, διαθέσιμα προς κατανάλωση τρόφιμα, μειώνοντας έτσι το επίπεδο των τιμών και καθιστώντας το φαγητό περισσότερο προσβάσιμο για τα οικονομικά ευάλωτα νοικοκυριά; Στη διεθνή βιβλιογραφία η μείωση της σπατάλης τροφίμων παρουσιάζεται ως μέσο για την αντιμετώπιση της επισιτιστικής ανασφάλειας.
Περιβαλλοντικό αποτύπωμα
Η αύξηση των αποβλήτων τροφίμων συμβάλλει στην αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στη μείωση των φυσικών πόρων και της βιοποικιλότητας.
Η απώλεια και σπατάλη τροφίμων παράγει το 8-10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, χρησιμοποιώντας το 30% περίπου της παγκόσμιας γεωργικής έκτασης και οδηγεί στην απώλεια βιοποικιλότητας, όπως επισημαίνει η έκθεση του ΟΗΕ.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών:
* Τα τρόφιμα που χάνονται και σπαταλούνται αντιπροσωπεύουν το 38% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στο παγκόσμιο σύστημα τροφίμων.
* Οι εκπομπές του συστήματος τροφίμων συνέβαλαν έως και 34% στις συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου το 2015.
* Οι συσκευασίες συμβάλλουν περίπου στο 5,4% των εκπομπών του παγκόσμιου συστήματος τροφίμων.
Η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποιεί: «Τα τρόφιμα που παράγονται αλλά δεν καταναλώνονται υπολογίζεται ότι παράγουν 3,3 δισεκατομμύρια τόνους GHGE. Εάν τα απόβλητα τροφίμων ήταν χώρα, θα κατατασσόταν ως η τρίτη υψηλότερη σε εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα». Η μείωση των αποβλήτων τροφίμων θα οδηγούσε σε μείωση τόσο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όσο και στη χρήση της γης και του νερού που καταναλώνεται.
