Η «πλύση εγκεφάλου» που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι ζωτικής σημασίας για το φιλτράρισμα των τοξινών.
Σχεδόν κάθε βράδυ, όταν πέφτουμε για ύπνο ενεργοποιείται το νευρολογικό σύστημα που βοηθά στην αποβολή τοξινών. Τι συμβαίνει ακριβώς ενώ κοιμόμαστε.
Πρώτον, η δραστηριότητα δισεκατομμυρίων εγκεφαλικών κυττάρων θα αρχίσει να συγχρονίζεται και να ταλαντεύεται μεταξύ εκρήξεων διέγερσης και ανάπαυσης.
Σε συνδυασμό με αυτά τα “αργά κύματα“, το αίμα θα αρχίσει να ρέει μέσα και έξω από τον εγκέφαλό σας, επιτρέποντας στους παλμούς του αχυρένιου εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) που συνήθως περιβάλλει τον εγκέφαλό σας να «πλένονται» και να ωθούνται μέσα από τον εγκεφαλικό ιστό, μεταφέροντας τα μοριακά υπολείμματα της ημέρας καθώς φεύγουν.
Διάθεση και μνήμη
Οι περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι αν δεν κοιμούνται αρκετά, κάτι που – αρκετές φορές – επηρεάζει τη διάθεση και τη μνήμη κατά την επόμενη μέρα.
«Ο ύπνος δεν είναι απλώς μια κατάσταση όπου τα πράγματα απενεργοποιούνται. Ο ύπνος είναι μια πολύ ενεργή κατάσταση για τον εγκέφαλο – και φαίνεται να είναι μια ειδική κατάσταση για τη ροή υγρών μέσα στον εγκέφαλο», λέει η Laura Lewis, επίκουρη καθηγήτρια βιοϊατρικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Guardian.
Η ίδια συνέχισε λέγοντας ότι: «Αν δεν κοιμόμαστε αρκετά τακτικά, αυτά τα τοξικά υποπροϊόντα μπορούν να συσσωρευτούν, αυξάνοντας σταδιακά τον κίνδυνο άνοιας και εγκεφαλικών παθήσεων. Τείνουμε να έχουμε λιγότερο βαθύ ύπνο καθώς μεγαλώνουμε, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την απομάκρυνση των υπολειμμάτων. Ευτυχώς, οι επιστήμονες αναζητούν τρόπους για να ενισχύσουν αυτό το είδος ύπνου, που θα μπορούσαν τελικά να βοηθήσουν να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας υγιέστερο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα».
Το «μυστικό» σύστημα του εγκεφάλου
Επιστήμονες και ειδικοί έχουν εντοπίσει εδώ και καιρό τις επανορθωτικές ιδιότητες του καλού ύπνου, αλλά το 2012 η καθηγήτρια Maiken Nedergaard του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ στις ΗΠΑ και οι συνάδελφοί της εντόπισαν ένα άγνωστο μέχρι σήμερα σύστημα «υδραυλικών εγκαταστάσεων» στον εγκέφαλο που ζωντανεύει κατά τη διάρκεια του ύπνου και επιτρέπει στο όργανο να αυτοκαθαρίζεται.
Συγκεκριμένα, βρήκαν μια σειρά από μικροσκοπικά κανάλια που περιβάλλουν τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου, τα οποία επιτρέπουν στο ΕΝΥ να φιλτράρεται και να ωθείται μέσω του εγκεφαλικού ιστού από τον παλμό του αίματος παράλληλα – και το ονόμασαν “γλυμφατικό σύστημα“, επειδή είναι παρόμοιο με το λεμφικό δίκτυο του σώματος, μόνο που το διαχειρίζονται τα γλοιακά (υποστηρικτικά) κύτταρα του εγκεφάλου.
Η ύπαρξη ενός τέτοιου συστήματος είναι σημαντική επειδή οι νευρώνες του ανθρώπου είναι εξαιρετικά ενεργοί κατά τη διάρκεια της ημέρας και παράγουν απόβλητα που πρέπει να «πάνε» κάπου.
«Ακριβώς όπως αν δεν έχετε φίλτρο σε ένα ενυδρείο, τα ψάρια θα πεθάνουν μέσα στη βρωμιά τους, όλα αυτά τα πράγματα συσσωρεύονται στον εγκέφαλο και πρέπει να απομακρυνθούν», λέει ο Nedergaard.
Ένα τέτοιο μόριο είναι το β-αμυλοειδές, μια τοξική πρωτεΐνη που συσσωρεύεται μέσα στον εγκέφαλο των ασθενών με Αλτσχάιμερ και διαταράσσει τη λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων. Ο Nedergaard έδειξε ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου απομακρύνεται σημαντικά περισσότερο β-αμυλοειδές από τον εγκέφαλο.
Άλλες μελέτες έχουν διαπιστώσει συσχέτιση μεταξύ της δια βίου διαταραχής του ύπνου, των αυξημένων επιπέδων αμυλοειδούς και του κινδύνου εμφάνισης Αλτσχάιμερ.
Ωστόσο, ο Nedergaard πιστεύει ότι το σύστημα θα μπορούσε να είναι σημαντικό για την απομάκρυνση πολλών άλλων μορίων- από την πρωτεΐνη tau που σχετίζεται με τη νόσο του Πάρκινσον, με επιληπτικές κρίσεις, έως φλεγμονώδη μόρια που παράγονται από ανοσοποιητικά κύτταρα που κατοικούν στον εγκέφαλο.
Ψυχικές διαταραχές
Άλλοι επιστήμονες έχουν προσθέσει ότι το γλυμφατικό σύστημα θα μπορούσε να αποτελέσει τον σύνδεσμο που λείπει μεταξύ του διαταραγμένου ύπνου και των διαταραχών της διάθεσης, όπως η διπολική διαταραχή, ή των ψυχιατρικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της σχιζοφρένειας.
Ο Lewis επέκτεινε τις μελέτες του Nedergaard πείθοντας εθελοντές ανθρώπους να κάνουν απεικόνιση του εγκεφάλου τους ενώ κοιμούνται. «Είδαμε αυτά τα μεγάλα κύματα ροής υγρών που άρχισαν να κατακλύζουν τον εγκέφαλο περίπου κάθε 20 δευτερόλεπτα και μπορούσαν να διανύσουν αρκετά μεγάλες αποστάσεις μέσα στον εγκέφαλο», λέει. «Μόλις οι άνθρωποι ξυπνούσαν, αυτό το μοτίβο ροής εξαφανιζόταν».
Για λόγους που δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητοί, οι άνθρωποι κοιμούνται πολύ λιγότερο καθώς μεγαλώνουν. Το γλυμφατικό σύστημα παρουσιάζει επίσης δραματική μείωση της αποτελεσματικότητάς του κατά τρίτη ηλικία.
Ο βαθύς ύπνος δεν είναι σημαντικός μόνο για τη διατήρηση του εγκεφάλου καθαρού. Εκλύουμε αυξητική ορμόνη κατά τη διάρκειά του, βοηθώντας στην επισκευή των μυών, των οστών και των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο βαθύς ύπνος θεωρείται επίσης σημαντικός για την εδραίωση της μνήμης και τη ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος.
Το βασικό πράγμα στο οποίο πρέπει να επικεντρωθούμε είναι η ποιότητα του ύπνου, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να αποφεύγουμε τον καφέ, το αλκοόλ και τις ηλεκτρονικές συσκευές πριν από τον ύπνο. Πολύ σημαντικό ρόλο, ωστόσο, παίζει και το να διατηρούμε σκοτεινό το υπνοδωμάτιο κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Ο ύπνος μπορεί να μοιάζει με μια παθητική διαδικασία, αλλά καθώς η συνείδησή σας σβήνει, το γλυμφατικό σύστημα μπαίνει σε λειτουργία, βοηθώντας να διατηρηθεί ο εγκέφαλός σας φρέσκος και καθαρός.
Δείτε επίσης: Σάκης Μπουλάς: Φίλοι και συνεργάτες αποκαλύπτουν άγνωστες ιστορίες
