Ένας πόλεμος σε εξέλιξη, στερεί σε έναν άνθρωπο τη δυνατότητα επιστροφής στο κατεχόμενο χωριό του και έτσι, με τη βοήθεια της μνήμης και της αφήγησης, ταξιδεύει στον γενέθλιο τόπο του, φαντασιακά. Ταυτόχρονα προσπαθεί να κατανοήσει τι του ανήκει πια και πώς οι φίλοι του άλλαξαν απόψεις και στρατόπεδο. Ο ρωσόφωνος δημοσιογράφος και συγγραφέας Ιβάν Αβράμοφ είναι ο «πρωταγωνιστής» της ταινίας ντοκιμαντέρ του Θωμά Σίδερη, με τίτλο «Η επιστροφή του Ιβάν», που συμμετέχει στους Ανοιχτούς Ορίζοντες του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Το ντοκιμαντέρ γυρίστηκε σε Ουκρανία και Ρωσία, με βασικό αφηγητή τον Ιβάν Αβράμοφ, ο οποίος σήμερα ζει με την οικογένειά του στο Κίεβο και αναμετράται με τα φαντάσματα του παρελθόντος. Απαγγέλει το Ρέκβιεμ της Άννας Αχμάτοβα, δεν θέλει να δει ούτε να ακούσει τους παλιούς φίλους του που υποστηρίζουν τη Ρωσία, παραπονείται ότι δεν του φτάνει η σύνταξη για να ζήσει, αναφέρεται σε ανύποπτο χρόνο στον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας και ελπίζει κάποτε να επιστρέψει στον πατρογονικό τόπο του. Επιπλέον, νιώθει θλίψη για τους ανυπεράσπιστους ανθρώπους στη δίνη παγκόσμιων γεωπολιτικών εξελίξεων και τη συγκρότηση των πολλαπλών ταυτοτήτων σε έναν κατακερματισμένο κόσμο.
«Επειδή η ταινία θεωρητικά έχει πολλά κέντρα βάρους, με απασχολούσε σε όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας της, αλλά και στη διάρκεια του μοντάζ, πού θα ήταν το κύριο κέντρο βάρος. Αν θα ήταν στον πόλεμο, αν θα ήταν στην αφήγηση του Ιβάν για το σήμερα, αν θα ήταν στην αφήγηση του Ιβάν για το τότε, αν θα ήταν μια ταινία που θα μιλούσε για τις γεωπολιτικές εξελίξεις», δηλώνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο δημοσιογράφος και κινηματογραφιστής, Θωμάς Σίδερης, καταλήγοντας πως «δεν είναι τίποτα απ’ όλα αυτά, αλλά μία ταινία για τη μνήμη, την ταυτότητα και τον χρόνο, όπου στο παρασκήνιο εκτυλίσσεται ο πόλεμος».
Ο Ιβάν Αβράμοφ, ασκώντας τη δημοσιογραφία ως επάγγελμα στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε έναν κόσμο που έπαψε να υπάρχει, στο σοβιετικό σύστημα, προσπαθεί να οργανώσει τα θραύσματα της μνήμης του και της ταυτότητάς του στη νέα εποχή, επιστρέφοντας κάθε τόσο νοητά στο Ουρζούφ, προκειμένου να γράψει ένα ημερολόγιο για τον πόλεμο. Ένα γράμμα από έναν παλιό συμφοιτητή του από το κρατικό πανεπιστήμιο της Μόσχας, όμως, τού ανατρέπει τα δεδομένα, με αποτέλεσμα το παρελθόν και το παρόν να δίνουν μάχη.
Ο θεατής βλέπει την καθημερινότητα του Ιβάν, ο οποίος, κατά τη διάρκεια των σκηνών δράσης, και ενώ παίζει σκάκι, διαβάζει ή τρώει, «ξετυλίγει» την ιστορία του πατέρα του και τη συμμετοχή του στον μεγάλο πατριωτικό πόλεμο. Ταυτόχρονα γράφει ένα ημερολόγιο για τον σημερινό πόλεμο. «Η ταινία έχει μια off αφήγηση, την οποία την κάνω εγώ, αλλά στην πραγματικότητα η δική μου αφήγηση ακολουθεί τα δικά του μονοπάτια και εγώ πατώ πάνω στα δικά του ίχνη. Την ίδια ώρα προσπαθώ και εγώ να καταλάβω τι στην ευχή συμβαίνει στην ανατολική Ουκρανία», αναφέρει ο σκηνοθέτης.
Άλλωστε οι ρευστοί χώροι και οι ρευστές ταυτότητες των ανθρώπων, δηλαδή οι άνθρωποι δεν έχουν μια ξεκαθαρισμένη εθνική ταυτότητα ή αυτό αλλάζει μέσα στα χρόνια, ενδιαφέρει προσωπικά τον Θωμά Σίδερη και επιπλέον είναι το θέμα του διδακτορικού του. «Η περιοχή της Ανατολικής Ουκρανίας είναι ένας εξαιρετικά ρευστός χώρος, όπου εκεί θα βρεις ρωσόφιλους, ρωσόφωνους, αποσχιστές και ανθρώπους που αντιμάχονται την κυβέρνηση του Κιέβου.»
Για τα γυρίσματα της ταινίας, ο Θωμάς Σίδερης χρειάστηκε να ταξιδέψει τέσσερις φορές στην περιοχή: μία φορά στο Κίεβο και τρεις φορές στις υπόλοιπες περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας. «Επίσης, λόγω του ότι επισκέφτηκα τη Μόσχα το φθινόπωρο του 2024, έχει και πλάνα από τη Ρωσία. Δηλαδή, κατάφερα να επισκεφτώ και τις δύο χώρες μέσα σε διάστημα 12 μηνών…»
Ο 57χρονος σήμερα Θωμάς Σίδερης ονειρευόταν να γίνει σκηνοθέτης από τότε που πήγαινε στο δημοτικό, ενώ ως παιδί είχε μια πολύ μεγάλη αγάπη για τον σοβιετικό κινηματογράφο. «Στο δημοτικό έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο για τους σοβιετικούς σκηνοθέτες…»
Η ταινία «Η επιστροφή του Ιβάν», συμπαραγωγής του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, διαρκεί 95 λεπτά και θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στο πλαίσιο του 27ου ΦΝΘ στον κινηματογράφο «Μακεδονικόν», την Κυριακή 9 Μαρτίου, στις 22:30. Από την επόμενη μέρα και έως τις 22 Μαρτίου, θα είναι διαθέσιμη διαδικτυακά στην «Πλατφόρμα» του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
