Με τις γεωπολιτικές εντάσεις να κλιμακώνονται — από τη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία έως τη συνεχή εμπλοκή των ΗΠΑ — το ερώτημα δεν είναι απλώς αν υπάρχουν καταφύγια στην Ελλάδα, αλλά αν είναι λειτουργικά και αν οι πολίτες γνωρίζουν πού βρίσκονται.
Στην Ελλάδα υπάρχουν καταφύγια, πολλά εκ των οποίων χρονολογούνται από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως, η ύπαρξή τους παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό και συχνά συγχέεται με σημεία συγκέντρωσης πληθυσμού, τα οποία εμφανίζονται σε σχετική εφαρμογή του gov.gr. Πρόκειται κυρίως για πλατείες και αθλητικούς χώρους που έχουν υποδείξει οι δήμοι — όχι για υπόγεια καταφύγια.
«Η εφαρμογή δεν δείχνει καταφύγια, αλλά σημεία συγκέντρωσης»
Ο συγγραφέας και ερευνητής Κωνσταντίνος Κυρίμης, που έχει καταγράψει τα καταφύγια της Αττικής, επεσήμανε σε ραδιοφωνική συνέντευξη πως η εφαρμογή του gov.gr προκαλεί σύγχυση: «Μου έδειξε μια πλατεία στη γειτονιά μου, που είναι ίσως το χειρότερο σημείο – ανοιχτό, εκτεθειμένο και χωρίς κάλυψη».
Όπως ανέφερε, το 1940 η Αθήνα, αν και φτωχή, διέθετε 12.000 καταφύγια. Πολλά από αυτά υπάρχουν ακόμα, κρυμμένα σε πολυκατοικίες του ’30, ωστόσο οι ένοικοι είτε αγνοούν την ύπαρξή τους είτε δεν τα έχουν επισκεφτεί ποτέ.
Η κληρονομιά του Μεταξικού νόμου και η άγνοια του σήμερα
Ο τελευταίος νόμος που επέβαλε την κατασκευή καταφυγίων σε νέα κτίρια ίσχυσε έως το 1956. Έκτοτε, δεν υπάρχει θεσμική πρόβλεψη για δημιουργία νέων, ενώ ο πληθυσμός δεν εκπαιδεύεται για την ύπαρξη ή χρήση τους.
«Την εποχή του πολέμου, κάθε πολίτης όφειλε να γνωρίζει πού είναι το πλησιέστερο καταφύγιο: στο σπίτι, στη δουλειά, στον δρόμο. Σήμερα, αγνοούμε εντελώς αυτή την πληροφορία», τόνισε ο Κυρίμης.
Ο ίδιος σημείωσε πως υπάρχουν καταφύγια διαφόρων μεγεθών — από μικρά υπόγεια που χωρούν 10-20 άτομα, μέχρι τεράστιες εγκαταστάσεις όπως αυτή στον λόφο του Αρδηττού, με χωρητικότητα άνω των 1.300 ατόμων.
Γιατί το μετρό δεν είναι λύση σε ώρα πολέμου
Ο Κωνσταντίνος Κυρίμης προειδοποίησε πως το μετρό δεν πρέπει να θεωρείται ασφαλές καταφύγιο. «Όποιος έχει μπει στο μετρό σε ώρα αιχμής, καταλαβαίνει γιατί δεν θα έπρεπε να το επιλέξει σε κατάσταση πολέμου», ανέφερε, υπογραμμίζοντας πως το θέμα δεν είναι μόνο τεχνικό.
«Το 50% του προβλήματος είναι η κατασκευή. Το άλλο 50% είναι η εκπαίδευση του πληθυσμού. Αν δεν ξέρουμε πώς να αντιδράσουμε, κανένα καταφύγιο δεν μας σώζει».
