Σε μια εποχή όπου η πρόσβαση στην πληροφορία και την ψυχαγωγία αποτελεί δικαίωμα όλων, ένα βιβλίο έρχεται να φωτίσει ένα σχεδόν αθέατο κομμάτι του κινηματογράφου: αυτό που ακούγεται, αλλά δεν βλέπεται. Το «ΣΙΝΕΜΑ με άλλου βλέμμα. Τεχνικές ακουστικής περιγραφής για την προσβασιμότητα ατόμων με προβλήματα όρασης» της Ευαγγελίας Λιάκου, μεταφράστριας και Διδάκτορος Ακουστικής Περιγραφής, παρουσιάστηκε στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ανοίγοντας μια συζήτηση για το πώς περιγράφεις τον κόσμο του σινεμά σε κάποιον που δεν μπορεί να τον δει.
Η ακουστική περιγραφή, εξηγεί η Ευαγγελία Λιάκου, «είναι μία υπηρεσία η οποία χρησιμοποιείται στο σινεμά, προκειμένου να γίνει προσβάσιμο σε άτομα που δεν έχουν πρόσβαση στην εικόνα, δηλαδή σε άτομα τυφλά ή με δυσκολίες όρασης». Μια φωνή λοιπόν, γεφυρώνει την εικόνα με τον ήχο, περιγράφοντας όσα συμβαίνουν στην οθόνη: κινήσεις, εκφράσεις, βλέμματα, σιωπές.
Στην Ελλάδα, η πρακτική βρίσκεται ακόμα στα πρώτα της βήματα. Το βιβλίο, βασισμένο στη διδακτορική διατριβή της, επιχειρεί να καλύψει αυτό το κενό, χαρτογραφώντας βήμα-βήμα πώς γίνεται η ακουστική περιγραφή για τον κινηματογράφο και θέτοντας τις βάσεις για την ανάπτυξη ενός εθνικού πλαισίου. «Η ανάγκη πίσω από το βιβλίο ήταν να δημιουργηθεί ένας οδηγός, ώστε όταν η πρακτική αρχίσει να εφαρμόζεται πιο ευρέως, να ξέρουμε τον τρόπο», εξηγεί.
Το βιβλίο, λοιπόν, λειτουργεί τόσο ως μπούσουλας για τους επαγγελματίες, όσο και ως επιστημονικό θεμέλιο για τη διδασκαλία της ακουστικής περιγραφής σε πανεπιστημιακό επίπεδο. «Δεν αφορά όμως μόνο τους μεταφραστές. Αφορά όλους τους ανθρώπους του κινηματογράφου (σκηνοθέτες, φορείς, διοικητικούς) ώστε και οι ίδιοι να αρχίσουν να έχουν άποψη για αυτό και να το ζητάνε», πρόσθεσε η Κατερίνα Ζαμπέλη, διευθύντρια του μεταφραστικού τμήματος του Νεανικού Πλάνου -του φορέα που εξέδωσε το βιβλίο.
Το Νεανικό Πλάνο έχει ήδη συνεργαστεί με την Ευαγγελία Λιάκου στο πεδίο, δημιουργώντας ακουστικές περιγραφές για φεστιβάλ, ενώ η Εθνική Ομοσπονδία Τυφλών της ανέθεσε τη σύνταξη του επίσημου εθνικού οδηγού για την ακουστική περιγραφή στον κινηματογράφο, ενός εγχειριδίου που ορίζει τα ποιοτικά πρότυπα για τη χώρα.
Η ακουστική περιγραφή, όπως επισημαίνει η Ευαγγελία Λιάκου, είναι μια σύνθετη μορφή μετάφρασης, καθώς κάθε είδος ταινίας απαιτεί διαφορετική προσέγγιση και πάντα ο οδηγός πρέπει να είναι η γνώση του στόχου του δημιουργού της. «Για παράδειγμα μία ταινία θρίλερ ή τρόμου έχει ως στόχο την πρόκληση σασπένς και φόβου στους θεατές», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Μία ακόμα πιο δύσκολη περίπτωση είναι η ακουστική περιγραφή στις κωμωδίες, όπου απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή για να μεταφερθεί το οπτικό χιούμορ.
Πέρα όμως από την τεχνική ή θεσμική διάσταση, το βιβλίο κουβαλά μια βαθύτερη πρόθεση: την αναγνώριση ότι η ψυχαγωγία, όπως και η ενημέρωση, πρέπει να είναι κοινό αγαθό. «Δεν υπάρχουν άτομα με ειδικές ανάγκες. Υπάρχουν άνθρωποι με τις ίδιες ανάγκες, αλλά με διαφορετικά χαρακτηριστικά», καταλήγει η Ευαγγελία Λιάκου.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
