Η κλιματική κρίση μεταβάλλει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο ζούμε μέσα στις πόλεις μας. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι παρατεταμένοι καύσωνες, τα έντονα επεισόδια βροχόπτωσης και η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας έχουν μετατρέψει το αστικό περιβάλλον σε ένα από τα πρώτα πεδία, όπου γίνονται έντονα αντιληπτές οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, η οποία θεωρείται πλέον παγκόσμιο «hotspot» της κλιματικής κρίσης, οι πιέσεις αυτές είναι περισσότερο έντονες και συχνές, επηρεάζοντας την υγεία και την ποιότητα ζωής, ενώ καλούν για αλλαγές στην ίδια τη δομή των πόλεών μας.
Σήμερα περισσότερο από το 55 % του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις, και το ποσοστό αυτό αναμένεται να φτάσει το 70 % έως το 2050. Η αστικοποίηση αυτή, σε συνδυασμό με τα νέα κλιματικά δεδομένα, δημιουργεί περιβάλλοντα που συχνά δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις θερμικές και υδρολογικές μεταβολές. Στο κέντρο των μεγάλων πόλεων, η θερμοκρασία μπορεί να είναι έως και 6-8 βαθμούς υψηλότερη σε σχέση με τα προάστια, φαινόμενο γνωστό ως «αστική θερμική νησίδα». Οι πλημμύρες γίνονται συχνότερες και πιο έντονες, καθώς το νερό δεν μπορεί να απορροφηθεί από τις αδιαπέραστες επιφάνειες, ενώ η λειψυδρία από την αυξημένη ζήτηση νερού ήδη δημιουργεί ζητήματα βιωσιμότητας σε αρκετές από τις πόλεις μας. Η ποιότητα του αέρα υποβαθμίζεται και οι ευάλωτες ομάδες – ηλικιωμένοι, παιδιά, ασθενείς – υφίστανται τις συνέπειες με μεγαλύτερη ένταση.
Η COP30 (30η Διάσκεψη των Μερών της Σύμβασης-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα) που λαμβάνει χώρα αυτές τις ημέρες στην πόλη Μπελέμ της Βραζιλίας και η οποία χαρακτηρίζεται ως η «COP των ανθρώπων» δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην προσαρμογή των πόλεων στην κλιματική κρίση και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητάς τους. Η διεθνής κλιματική ατζέντα για πρώτη φορά ενσωματώνει τόσο έντονα το αστικό στοιχείο στην κλιματική διακυβέρνηση. Η COP30 δεν είναι μόνο η διάσκεψη των κυβερνήσεων, αλλά και των δήμων, των περιφερειών και των τοπικών κοινωνιών, που αναδεικνύονται σε βασικούς πυλώνες της πράσινης μετάβασης. Οι εθνικά καθορισμένες συνεισφορές (NDCs) πρέπει να συνοδεύονται από τοπικά σχέδια δράσης, επενδύσεις και υποδομές που μεταμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο χτίζουμε, κινούμαστε και καταναλώνουμε.
Η προσαρμογή των πόλεων στην κλιματική κρίση δεν είναι πλέον μια μελλοντική επιδίωξη, αλλά μια άμεση προτεραιότητα. Η αστική ανθεκτικότητα απαιτεί έναν νέο τρόπο σκέψης και σχεδιασμού. Οι πόλεις χρειάζονται περισσότερη φύση, περισσότερη σκίαση, μεγαλύτερη διαπερατότητα εδάφους, καλύτερη προστασία από τη θερμότητα και νέους δρόμους νερού. Η δημιουργία πράσινων χώρων, η ενίσχυση των δενδροφυτεύσεων, οι πράσινες και ψυχρές στέγες, οι αναπλάσεις με ψυχρά υλικά και η ενσωμάτωση λύσεων βασισμένων στη φύση μπορούν να μειώσουν σημαντικά τη θερμική επιβάρυνση και να αναβαθμίσουν την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος.
Ταυτόχρονα, η διαχείριση του νερού βρίσκεται στο επίκεντρο των νέων προκλήσεων. Οι ισχυρές βροχοπτώσεις απαιτούν σύγχρονα δίκτυα αποστράγγισης, διαπερατά πεζοδρόμια και τεχνικές που επιτρέπουν στο νερό να επιστρέφει στο έδαφος. Παράλληλα, η συλλογή και επαναχρησιμοποίηση όμβριων υδάτων, μέσω υδατοδεξαμενών και άλλων υποδομών, μειώνει την πίεση στα δίκτυα, συμβάλλει στην μείωση της θερμοκρασίας και δημιουργεί πιο ανθεκτικές αστικές υποδομές.
Η κινητικότητα αποτελεί άλλο ένα κρίσιμο πεδίο. Οι πόλεις που επενδύουν στην ήπια μετακίνηση, στη δημόσια συγκοινωνία, στα ποδήλατα και στην ηλεκτροκίνηση εξασφαλίζουν καθαρότερο αέρα, λιγότερη θερμική επιβάρυνση και μια πιο ανθρώπινη καθημερινότητα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη θέσει υψηλές φιλοδοξίες για τις πόλεις: μέχρι το 2030 τουλάχιστον εκατό πόλεις πρέπει να έχουν επιτύχει κλιματική ουδετερότητα. Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά σε αυτή τη μετάβαση, μέσω της ευρωπαϊκής αποστολής «Mission Cities», καθώς και μέσω πρωτοβουλιών που αναβαθμίζουν τα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, ενισχύουν την ενεργειακή αποδοτικότητα και προωθούν τον βιοκλιματικό σχεδιασμό. Σημαντικές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, όπως το New European Bauhaus, το URBACT και το Green City Accord, βοηθούν τους δήμους να εισαγάγουν καινοτομία, γνώση και σύγχρονες πρακτικές στη διαχείριση του αστικού περιβάλλοντος.
Το μέλλον των πόλεων οφείλει να είναι βιώσιμο, πράσινο και ανθεκτικό. Η αστική ανθεκτικότητα δεν αφορά μόνο στη θωράκιση των υποδομών· αφορά στην ποιότητα ζωής, την υγεία μας, την ευημερία των κοινοτήτων μας.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
