Έχουν παρέλθει περισσότερα από δέκα χρόνια από τη στιγμή που ο όρος της «διαρροής εγκεφάλων», γνωστός ως «brain drain», εντάχθηκε στον δημόσιο διάλογο. Οι παράγοντες της οικονομικής κρίσης, της ανεργίας και της έλλειψης ευκαιριών οδήγησαν περίπου 600.000 νέους, κυρίως υψηλά εξειδικευμένους, να εγκαταλείψουν την Ελλάδα αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον στο εξωτερικό.
Η «διαρροή εγκεφάλων» έχει επίσης επιφέρει σοβαρές συνέπειες για την ελληνική οικονομία και ανάπτυξη, οι οποίες φαίνεται πως τα τελευταία χρόνια αρχίζουν σιγά-σιγά να επουλώνονται. Το λεγόμενο «brain gain», δηλαδή η επιστροφή των ταλέντων που μετανάστευσαν αναζητώντας καλύτερες προοπτικές, αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, περίπου 350.000 Έλληνες έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα από όσους μετανάστευσαν στο εξωτερικό την περίοδο 2010-2021.
Σύμφωνα με έρευνα της Πρωτοβουλίας BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει, που διεξήχθη από τον Νοέμβριο 2023 έως τον Ιανουάριο 2024 με τίτλο «Θα επέστρεφα αν…», το 50% των συμμετεχόντων εξέφρασε έντονη επιθυμία να επιστρέψει στην Ελλάδα, ενώ το 21% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι επιθυμεί να επιστρέψει μέσα σε ένα έτος.
Το προφίλ των Ελλήνων που επιθυμούν να γυρίσουν
Από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι η πλειονότητα των Ελλήνων του εξωτερικού διαμένει κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ολλανδία. Τα ποσοστά των Ελλήνων που βρίσκονται στην Αμερική, τον Καναδά και τη Μέση Ανατολή είναι σημαντικά μικρότερα. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι άνω των 35 ετών, έχουν παραμείνει στο εξωτερικό περισσότερα από έξι χρόνια και το 70% διαθέτει μεταπτυχιακούς τίτλους, ενώ το 18% έχει διδακτορικά ή μεταδιδακτορικά.
Οι τομείς απασχόλησής τους περιλαμβάνουν την τεχνολογία (19%), την ακαδημαϊκή κοινότητα (10%) και τον τομέα της υγείας (10%).
Οι Έλληνες που επιδιώκουν να επιστρέψουν συχνά διαθέτουν υψηλή εξειδίκευση και σημαντική επαγγελματική εμπειρία. Σύμφωνα με το πρόγραμμα BrainReGain Mentoring της Πρωτοβουλίας BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει, πολλοί συμμετέχοντες έχουν πάνω από 10 χρόνια εμπειρίας στο εξωτερικό, κατέχουν μεταπτυχιακούς τίτλους και ανήκουν σε ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων.
Θετικοί και αποτρεπτικοί παράγοντες επιστροφής
Οι λόγοι επιστροφής διαφέρουν ανά περίπτωση. Όπως δήλωσε η Μαριάννα Δουκάκου, Γενική Διευθύντρια της Πρωτοβουλίας BrainReGain – Ελληνισμός Εν Δράσει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «σημαντικά κίνητρα είναι η βελτίωση των οικονομικών συνθηκών και η δημιουργία ενός καλύτερου επαγγελματικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα». Πολλοί επιθυμούν να παραμείνουν κοντά στην οικογένεια και τους φίλους τους, ενώ άλλοι βλέπουν την επιστροφή ως μια ευκαιρία να συμβάλουν στην ανάπτυξη της χώρας.
Ωστόσο, η αβεβαιότητα στην αγορά εργασίας, οι χαμηλότεροι μισθοί και η γραφειοκρατία αποτελούν σοβαρούς αποτρεπτικούς παράγοντες επιστροφής.
Ανάγκη για μια εθνική στρατηγική επαναπατρισμού
Πρόσφατα, η ελληνική Πολιτεία ανακοίνωσε την εκπόνηση ενός Στρατηγικού Σχεδίου για τον Απόδημο Ελληνισμό, το οποίο θα διαρκέσει από το 2024 έως το 2027, και θα περιλαμβάνει δράσεις που αφορούν στην ελληνική διασπορά και την αντιμετώπιση του «brain drain».
Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπονται μεταξύ άλλων η διεξαγωγή Ημερών Καριέρας της ΔΥΠΑ στο εξωτερικό, η συνεργασία με την Enterprise Greece για την προώθηση του ελληνικού επιχειρείν και η υπογραφή μνημονίου συνεργασίας με το Study in Greece για την ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών πανεπιστημίων.
«Η συνεργασία μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων είναι καίριας σημασίας για τη δημιουργία μιας εθνικής στρατηγικής επαναπατρισμού, η οποία μπορεί να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία στην Ελλάδα. Κάθε επιστροφή ενισχύει την κοινωνική συνοχή και συμβάλλει στην οικονομία της χώρας», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Δουκάκου.
Η Πρωτοβουλία BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει στοχεύει στη σύσταση νέων διαύλων επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας και της ελληνικής διασποράς, καθώς και στην επαναφορά των Ελλήνων και Ελληνίδων που έφυγαν κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης.
Μέσω της πλατφόρμας BrainGain Jobs in Greece έχουν διαφημιστεί περισσότερες από 450 θέσεις εργασίας από 100 εταιρείες, και το πρόγραμμα BrainReGain Mentoring έχει δεχθεί πάνω από 700 αιτήσεις, με 150 από αυτές να έχουν ανατεθεί σε μέντορες.
«Το σημαντικό είναι ότι τα μέλη μας και οι επιχειρήσεις έχουν επαναπατρίσει εκατοντάδες Έλληνες που εργάζονταν στο εξωτερικό, με ορισμένες εταιρείες να έχουν απορροφήσει περισσότερα από 50 άτομα μέσα σε έναν χρόνο», σημείωσε η κ. Δουκάκου.
Όπως δήλωσε, υπάρχει μια συνεχής ροή επιστροφών. «Ωστόσο, έχουμε ανάγκη από περισσότερους ανθρώπους ώστε να φέρουμε πίσω κι άλλους. Και αυτή είναι η ουσία της Συμμαχίας μας», τόνισε.
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η Πρωτοβουλία BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει απαρτίζεται συνολικά από 48 εταιρείες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, εκπροσωπώντας τους ισχυρότερους κλάδους της Βιομηχανίας, της Τεχνολογίας, του Τουρισμού, των Κατασκευών, του Λιανικού Εμπορίου, της Ναυτιλίας, της Υγείας, των Νομικών και Συμβουλευτικών Υπηρεσιών και της Εκπαίδευσης.
«Όλα τα μέλη μας κατανοούν την αξία του επαναπατρισμού, όχι μόνο για τις ίδιες τις επιχειρήσεις στην προσέλκυση ταλαντούχων ατόμων, αλλά και για την αναζωογόνηση της οικονομίας και της κοινωνίας. Παρά τις προκλήσεις, τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά και η συνέχιση αυτών των προσπαθειών είναι απαραίτητη για την επιτυχία του εγχειρήματος», υπογράμμισε.
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Πρωτοβουλία BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει διατίθενται στον ιστότοπο: https://brainregain.gr/el και στα κοινωνικά δίκτυα στο LinkedIn, YouTube, Facebook /brainregain.gr.
