Του Αντώνη Πολυχρονάκη
Προσάρτηση (Άνσλους/Anschluss) είχε χαρακτηρίσει την ένταξη της Ανατολικής στην Δυτική Γερμανία το 2010 ο Ματίας Πλάτσεκ, ο τότε σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός του (ανατολικογερμανικού) κρατιδίου του Βρανδενβούργου. Ο όρος παραπέμπει στην προσάρτηση της Αυστρίας από τον ναζιστική Γερμανία και ήταν επόμενο να προκαλέσει σάλo. Αποσκοπούσε όμως στο να πυροδοτήσει τον διάλογο γύρω από ένα αμφιλεγόμενο θέμα, το θέμα του εσωτερικού «διχασμού», το οποίο ακόμα προβληματίζει και παραμένει 30 χρόνια μετά την πτώση τους τείχους (η επέτειος γιορτάστηκε στις 9 Νοεμβρίου) επίκαιρο.
Και μπορεί το τείχος από μπετόν να γκρεμίστηκε αφού λίγα μόνο κομμάτια του διατηρήθηκαν, σα να ήθελαν οι Γερμανοί να εξορκίσουν το κακό, αλλά το ερώτημα που πλανάται διαρκώς είναι: μήπως υψώθηκε εν τω μεταξύ ένα νέο αόρατο, ψυχικό τείχος το οποίο ίσως θα υπάρχει για μερικές δεκαετίες ακόμα;
Το αρχικό σύνθημα «Εμείς είμαστε ο λαός», που στρέφονταν κατά του καθεστώτος Χόνεκερ, μετατράπηκε αργότερα σε «Είμαστε ένας λαός» κατά τις διαδηλώσεις των Ανατολικογερμανών πριν από τρεις δεκαετίες, εκφράζοντας την επιθυμία τους να ενωθούν με την Δυτική Γερμανία. Έγιναν όμως οι Γερμανοί πραγματικά ένας λαός, ένα ενιαίο κράτος με ισότιμους πολίτες; Οι πρόσφατες εκλογές στην Θουριγγία και λίγο πριν στην Σαξωνία και το Μαγδεμβούργο, όλα ανατολικογερμανικά κρατίδια, δείχνουν ότι υπάρχει ένα βαθύ ρήγμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η ραγδαία άνοδος της Ακροδεξιάς, ιδίως της φιλοναζιστικής πτέρυγάς της πρόσφατα στη Θουριγγία, το αποδεικνύει. Το ψυχικό τείχος ανάμεσα τα δυτικά και τα ανατολικά κρατίδια αποτυπώνεται πλέον πολιτικά και σε αριθμούς. Αλλά γιατί συμβαίνει αυτό;
«Εδώ υπήρχε κάποτε ένα τρομερό τείχος που χώριζε τους ανθρώπους», Barbara Henniger, 1999
Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, το 50-60% των Ανατολικογερμανών αισθάνονται, πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Παρά τον πρώτο ενθουσιασμό τους γρήγορα ένοιωσαν ταπεινωμένοι. Το νόμισμά τους καταργήθηκε και εισήχθη το δυτικογερμανικό μάρκο. Μεταξύ 1990 και 1998 έλαβε χώρα η απόλυτη αποβιομηχάνιση της Ανατολικής Γερμανίας. Η εμπειρία της Τreuhand, δηλαδή, του Ταμείου διαχείρισης και αξιοποίησης των κρατικών μέχρι τότε επιχειρήσεων, ήταν μια τραυματική εμπειρία γι αυτούς. Αγοράστηκαν αντί πινακίου φακής όσες επιχειρήσεις είχαν ενδιαφέρον για τους δυτικούς και οι άλλες έκλεισαν. Η ανεργία, λέξη άγνωστη για τους Ανατολικογερμανούς μέχρι τότε, εκτοξεύτηκε τα πρώτα χρόνια στο 30%, εξού και η μαζική μετανάστευση στη Δύση που ερήμωσε ολόκληρες περιοχές. Μόνο τα δύο πρώτα χρόνια, το 1989 και το 1990, μετανάστευσαν προς αναζήτηση καλύτερης τύχης στη Δύση 750.000 άνθρωποι, ενώ από το 1990 έως σήμερα η πληθυσμός των ανατολικών κρατιδίων μειώθηκε κατά 1,2 εκατομμύρια! Το 80% από τους «εσωτερικούς μετανάστες» ήταν νέοι και οι ανατολικογερμανικές περιοχές στερήθηκαν έτσι το πιο δυναμικό κομμάτι τους. Παρέμειναν οι πιο ηλικιωμένοι, μία από τις σοβαρές οικονομικές αδυναμίες της Ανατολής, που δεν μπορούσαν πια να προσαρμοστούν σε ένα εντελώς νέο και άγνωστο σε αυτούς σύστημα. Έμειναν πίσω απογοητευμένοι αφού δεν υπήρχε πια γι αυτούς μέλλον. Αυτό δεν μπορεί να μην επέδρασε στον ψυχισμό τους, συμφωνούν οι κοινωνιολόγοι. Όπως και στον ψυχισμό εκείνων που πήγαν στα δυτικά κρατίδια. Ήταν εξευτελιστικό, σίγουρα ένοιωθαν συμπλεγματικά ή τουλάχιστον άβολα.
Η πρόβλεψη του Χέλμουτ Κολ ότι σύντομα η χώρα τους θα μετατραπεί σε μια ανθούσα οικονομικά περιοχή δεν επαληθεύτηκε και οι υποσχέσεις για καλύτερες μέρες αποδείχτηκαν φρούδες. Τα «νέα κρατίδια», όπως ονομάζονται πλέον, μετατράπηκαν σε μια ημιπεριφερειακή οικονομία. Και μετά ήρθε και η οικονομική κρίση το 2008/9, ενώ αργότερα και η προσφυγική, δύο κρίσεις οι οποίες αφορούσαν βέβαια και τα δυτικά κρατίδια, ενώ η δεύτερη σχεδόν καθόλου τα ανατολικά, αφού ελάχιστοι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν εκεί. Με την συστηματική όμως προπαγάνδα του ακροδεξιού, φασίζοντος, κόμματος «Εναλλακτική για την Γερμανία» (AfD)» η προϋπάρχουσα δυσαρέσκεια και ο θυμός μεγάλωσαν και μετατράπηκαν σε συνολική αμφισβήτηση του «κατεστημένου του Βερολίνου».
