Του Χρήστου Μανταρτζίδη*
Είναι λογικό να ασχολούμαστε με το ποδόσφαιρο; Οι 
γνώμες περί αυτού είναι πολλές και συγκρουόμενες. Δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να μην γίνεται αποδεκτό ότι: α) το ποδόσφαιρο αποτελεί το πλέον δημοφιλές άθλημα με έναν τεράστιο αριθμό οπαδών, ίσως τον μεγαλύτερο από οποιοδήποτε ομαδικό άθλημα β) διακινούνται τεράστια χρηματικά ποσά μέσα από αυτό και γ) το ποδόσφαιρο πλέον έχει ενσωματώσει χαρακτηριστικά ιδεολογικού μηχανισμού, εξαιτίας της μείζονος σημασίας που έχει για φίλαθλους και οπαδούς.
Οι οπαδοί μέσα στο γήπεδο είναι όλοι ίσοι. Δεν υπάρχει διαχωρισμός, πνευματικός, θρησκευτικός, φυλετικός, οικονομικός ή ταξικός. Στην κερκίδα υπάρχει μόνο ένας διαχωρισμός και αυτός είναι ο χρωματικός. Για τους οπαδούς το μόνο που υπάρχει είναι η αγάπη για την ομάδα και το πάθος για τη νίκη.
Η έννοια του οπαδού εμπεριέχει εγγενώς τη συλλογική ταυτότητα και κουλτούρα η οποία περιστρέφεται γύρω από την ¨ιδέα¨ της ομάδας και τα χαρακτηριστικά (τοπικά, πολιτικά, οικονομικά κλπ) που την περιβάλλουν. Σε αυτή την ιδέα πιστεύει ο οπαδός και αυτή την ¨ιδέα¨ υποστηρίζει φανατικά. Άλλωστε ο φανατισμός υπάρχει στη θρησκεία, στην πολιτική και στο ποδόσφαιρο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ¨εργαλειοποίηση¨ των οπαδών και την χρησιμοποίησή τους από παράγοντες και πολιτικούς. Αυτό ήταν και συνεχίζει να είναι συχνό φαινόμενο και σήμερα.
Το ποδόσφαιρο και η πολιτική, ή αν προτιμάτε το ποδόσφαιρο και η εξουσία ήταν ανέκαθεν έννοιες αλληλένδετες. Οι στενές σχέσεις πολιτικών και οικονομικών-ποδοσφαιρικών παραγόντων υπήρχε πάντα, αλλά τις τελευταίες 10ετίες έγινε πιο έντονη. Ο ¨σφικτός εναγκαλισμός¨ μεταξύ ποδοσφαίρου, οπαδών, παραγόντων και πολιτικών οδήγησε σε μεγάλα οικονομικά και πολιτικά σκάνδαλα. Τα γήπεδα προσφέρονται για ζυμώσεις, για σύσφιξη σχέσεων και εξυπηρετήσεις. Αυτό έγινε αντιληπτό αρχικά στα χρόνια της χούντας, συνεχίστηκε επί ΝΔ και απογειώθηκε με το ΠΑΣΟΚ.
Από την χούντα των συνταγματαρχών χρησιμοποιήθηκε ως μέσο επηρεασμού της κοινής γνώμης με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Παναθηναϊκό το 1971 στην πορεία του προς το Wembley. Επί ΠΑΣΟΚ το 1987-88, η Ελλάδα συγκλονίστηκε από το πολιτικό, οικονομικό και ποδοσφαιρικό σκάνδαλο Κοσκωτά, που κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή της χώρας μας και ενεπλάκησαν σε αυτό κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ. Στο τέλος 3 δις πάγωσαν, 5 δις ρυθμίστηκαν, και 2 δις, της ΠΑΕ Ολυμπιακός από την Τράπεζα Κρήτης , ¨πληρώθηκαν¨ εξ’ ολοκλήρου από το Ελληνικό δημόσιο.
Από τις εποχές του Γουλανδρή και του Κόκκαλη στον Ολυμπιακό και του Βαρδινογιάννη στον Παναθηναϊκό και μετέπειτα, δεν υπάρχουν κόκκινες γραμμές στην πολιτική και στο ποδόσφαιρο. Σήμερα πλέον δεν υπάρχει φραγμός πουθενά. Αν τα ξεχάσαμε αυτά, οφείλουμε να τα θυμηθούμε και τότε ίσως να μην μας προκαλεί καμία εντύπωση η σύγχρονη διαπλοκή.
Επειδή το ποδόσφαιρο είναι λαϊκό άθλημα, οι πολιτικοί και οι επιχειρηματίες προσπαθούν να το μετατρέψουν σε μέσο προπαγάνδας, μοχλό πίεσης και ασπίδα προστασίας. Διάφοροι επιχειρηματίες και διάφορες κυβερνήσεις ¨έβαλαν χέρι¨ στο ποδόσφαιρο και δημιούργησαν ομάδες-υποχείρια για να ελέγξουν τις μάζες των οπαδών. Είναι γνωστά τα παραδείγματα ομάδων, που ήταν ιδιοκτησία ηγέτη χώρας όπως η Milan του Berlusconi ή αθλητές που ακολούθησαν πολιτική καριέρα όπως ο Ζαγοράκης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή ο Φασούλας και ο Ανατολάκης στο Ελληνικό.
Σήμερα στην Ελλάδα το επαγγελματικό ποδόσφαιρο αποτελεί μέρος των καθημερινών συζητήσεων, καταλαμβάνει προνομιακή θέση στα ΜΜΕ και τα Social media και είναι οργανικό κομμάτι της καθημερινότητα και της κοινωνικής ζωής γενικότερα. Γι αυτό και όποιος λέει ότι το ποδόσφαιρο, δεν είναι σημαντικό θέμα ψεύδεται.
Απόδειξη είναι αυτό που συμβαίνει σήμερα όσον αφορά τον Ολυμπιακό και τον ΠΑΟΚ. Είναι το πρώτο θέμα στον αθηναϊκό τύπο. Τα ¨σοβαρά¨ ΜΜΕ που έχουν την δύναμη και επηρεάζουν το κοινό, έχουν το θέμα περιέργως στην πρώτη θέση. Ένα θέμα που αφορά το ποδόσφαιρο και μόνο. Σε μια εποχή μάλιστα πολύ σημαντικών γεωπολιτικών εξελίξεων για την χώρα μας, το ποδόσφαιρο επισκιάζει τις πολιτικές εξελίξεις. Και κάποιοι ισχυρίζονται ότι το ποδόσφαιρο δεν είναι σημαντικό; Εάν για τους επώνυμους δημοσιογράφους και opinion makers είναι σοβαρό, τότε προφανώς είναι και για τον απλό κόσμο.
Έχουμε όμως και άλλα παραδείγματα. Όταν εγείρεται κάποιο θέμα υπέρ του Ολυμπιακού, είναι πολύ σημαντικό και ασχολούνται οι μισοί βουλευτές της Βουλής. Αν είναι κάποιο θέμα υπέρ άλλης ομάδας, το ποδόσφαιρο δεν είναι σημαντικό, και το ποδόσφαιρο είναι απλά ένα παιχνίδι. Προφανώς διότι στο λεκανοπέδιο εκλέγονται πολλοί και πρωτοκλασάτοι βουλευτές, και υπουργοί οπότε οι οπαδικές προτιμήσεις έχουν σημασία. Και μάλιστα μεγάλη. Η πολιτική και το ποδόσφαιρο είναι μάλλον οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος που την μια δρα ως καθωσπρεπισμός και την άλλη με ζωώδη ένστικτα.
Τελικά το ποδόσφαιρο είναι και πολιτική. Αλίμονο όμως αν κάνουμε την πολιτική ποδόσφαιρο. Και το ποδόσφαιρο στήσει την πολιτική στο σημείο του πέναλτι. Ή το αντίθετο;
*Ο Χρήστος Μανταρτζίδης είναι οικονομολόγος
